top of page

Recensións / Reseñas

Foto del escritor: escola imaxinadaescola imaxinada

Actualizado: 22 nov 2021


Rocío Modia, Salvador Cidrás e Vicente Blanco

Recollemos diferentes recensións do noso libro Educar a través da arte: cara unha escola imaxinada (Ed. Kalandraka).


Na primeira, Ángeles e Isabel Abelleira, autoras do blog Innovarte Infantil explican a xénese do libro, da que elas tamén foron, dalgún xeito, acompañantes e compañeiras, e que supuxo o noso punto de encontro. Reseña en Galego.


Tamén Ángeles Abelleira asina a recensión na revista Reladei, achegando un contexto ao noso traballo e á colección. Na ligazón pódese descargar o pdf.


A seguinte recensión foi realizada por Sara Guerrero Alfaro para El Salto Diario con achegas que enriquecen a lectura do libro.


A especialista en literatura infantil e xuvenil Montse Pena Presas, presentou o libro no Diario Cultural


Mario Regueira apuntou o libro para Nós Diario, destacando o labor do libro e a colección para romper co pensamento único.


Tamén agradecer a Irene Pin o seu artigo para Nós Diario, onde da voz á nosa visión da arte e da educación.


Pilar Sampedro, apuntou o libro para a Revista Galega de Educación


Finalmente presentamos a entrevista de Selina Otero para Faro Educa, na que expomos a nosa visión da educación artística na escola:


FARO EDUCA Suplemento Faro da Educación

Creatividade: a clave para enfrontarse aos cambios da vida


Que é a creatividade?

A creatividade é, por definición, unha forma de resolver problemas ou de abordar situacións que foxe do que xa está establecido, do estereotipado e, por tanto, produce novas relacións e significados coa nosa contorna, así como novas formas de relacionalos con ela.

Existen numerosos prexuízos ao redor da creatividade que deben ser desterrados, como que é exclusiva dunha minoría. A creatividade é patrimonio de todas as persoas. É o noso deber como docentes estimulala e potenciala.

Hai tamén unha dimensión da creatividade, da que normalmente non se fala, e a nós parécenos moi importante recuperar, que é a dimensión social. Unha persoa creativa é, sobre todo, unha persoa capaz de facer achegas á comunidade, contribuíndo ao seu desenvolvemento.

A creatividade, aínda que é unha palabra que se utiliza moito no ámbito da educación, case como unha palabra comodín é, en realidade, un concepto moi difícil de valorar. Na práctica, normalmente, castígase porque as solucións que achega poden ser incomprendidas ou vistas como algo negativo.


A creatividade rompe esquemas...

Efectivamente. E aí radica a dificultade para valorala. Esta situación pódese entender mellor se pensamos que é o oposto á creatividade. O oposto á creatividade é a convención. A convención pode ser unha ferramenta moi importante porque nos dá unha estrutura. O problema é cando se acepta como un dogma sen reflexionar sobre ela. Moitas veces, as persoas adultas aceptamos determinados aspectos que nos veñen dados (o azul é de nenos, o rosa de nenas, as mazás hai que pintalas de cor vermella...) sen cuestionalos.

A convención é estática e a creatividade é dinámica e flexible. Deixar aos nenos e nenas sen creatividade é formar seres que non se cuestionan nada, incapaces de enfrontarse aos inevitables cambios da vida.

Desde logo, nesta visión conflúe a nosa formación e práctica artística, que é inseparable da nosa práctica educativa. Como dicimos no libro, a obxectivo da arte e a educación é un obxectivo compartido: axudar á formación da identidade das persoas a través da reflexión persoal, promovendo o pensamento crítico e independente. Algo tan fácil e, á vez, tan difícil, nos tempos que corren.


Existe na aula?

Existe, porque nenas e nenos son creativos por natureza. Non están tan dentro da convención coma nós, as persoas adultas e, por tanto, crear relacións que escapan dos nosos esquemas adultos, máis ríxidos, forma parte do seu natural xeito de relacionarse e aprender. O xogo é parte imprescindible dese proceso. Como dicía o artista, deseñador e pedagogo Bruno Munari: xogar é algo moi serio.

Agora, se nos preguntamos se o sistema educativo potencia a creatividade, a nosa resposta é negativa. Existe unha gran presión polos contidos, entendidos de forma memorística. Por iso, para que a creatividade aflore, os e as docentes debemos formarnos tamén creativamente, e entender, en primeiro lugar, que aqueles ámbitos que normalmente quedan na periferia do sistema educativo -xogar, debuxar, cociñar, coidar…- son indispensables para o desenvolvemento de persoas creativas.

Esta formación inclúe coñecer técnicas e materiais que amplíen as formas de expresión das crianzas. Na nosa área, por exemplo, é importante o modelado con barro, a colaxe, traballar as tres dimensións, coñecer diferentes útiles trazadores e soportes para o debuxo, etc.

Implica tamén respectar as producións da infancia, valorando os seus procesos sen adiantarse a un resultado esperado ou predeseñado de antemán.


Participan todos os sentidos

Os nenos e nenas comprenden o mundo a través da exploración dos sentidos. A este respecto, incidimos nunha perspectiva da educación artística que implica todos os sentidos de forma interrelacionada. Por exemplo, o sentido do tacto adoita ser considerado pouco relevante para as persoas adultas e non se ten en conta. Con todo, en moitos dos nosos talleres exploramos as texturas a través de técnicas como o fregado de superficies (frottage). Tamén nos parece moi importante que as crianzas aprecien, a través do tacto, as calidades dos materiais naturais, como a madeira ou o barro. Por iso traballamos sempre con materiais de calidade e evitamos o plástico.

Entendemos a expresión gráfica como unha prolongación do propio corpo, onde o movemento, o xesto ou o propio son do trazo teñen protagonismo. Desde a arte contemporánea, o debuxo enténdese como unha marca, un medio para rexistrar a presenza humana ao seu paso polo mundo. Nós debuxamos, literalmente, sobre o mundo do que formamos parte. Desde esta perspectiva, as pisadas que facemos na area, os nosos movementos, as nosas sombras ou pegadas poden ser consideradas debuxos. Isto implica traballar con soportes e formatos que distan do concepto tradicional do debuxo e involucran todos os sentidos.


Metodoloxía reprodutiva/metodoloxía produtiva

Nós defendemos unha metodoloxía que parte da experiencia dos nenos e nenas e pon en valor os seus procesos creativos. A esta metodoloxía chamámola produtiva, en oposición a unha metodoloxía reprodutiva moito máis asentada nas escolas. A metodoloxía reprodutiva, pola contra, céntrase no resultado, que é un modelo prefixado de antemán e anula a posibilidade de experimentación e os procesos persoais. Na nosa área, o exemplo máis claro son as fichas de colorear ou os debuxos de copia de modelos, que impiden que o neno ou a nena poida expresarse desde a súa experiencia.


Sempre me preguntei por que deixamos tan pronto de debuxar, (a maioría das persoas...)

É unha cuestión complexa... É difícil dar unha resposta xeneralizada e é mellor analizar cada caso por separado. Con todo, un motivo que observamos, e nos preocúpa enormemente, é aquel que ten que ver coas expectativas dos nenos e nenas cara ás súas propias creacións. É dicir, a medida que crecen empezan a ser conscientes de que os seus debuxos van ser valorados por outras persoas de acordo a uns criterios estéticos como “bos” ou “malos” debuxos.

Na nosa cultura estes criterios baséanse no realismo. Un debuxo realista considérase un bo debuxo e, pola contra, un debuxo que non sexa realista, aínda que sexa máis persoal ou expresivo, considérase un debuxo incorrecto e moitas veces as persoas adultas non o valoramos.

Esta, digamos, “etapa crítica” do debuxo infantil comeza a partir dos 9 anos cando as crianzas son máis criticas cos seus propios debuxos e empezan a comparalos con outros. Sen embargo observamos que esta etapa estase adiantando; nenos e nenas en idades máis temperás, de catro anos ou mesmo de tres anos, din que non saben debuxar. Esta situación vén potenciada polo uso de fichas para colorear, tan presentes nas aulas, que impoñen debuxos que non son propios da infancia. En consecuencia, o neno non é capaz de copiar estes esquemas e considera un fracaso o seu propio debuxo.

Para reverter esta situación é necesario traballar desde varias frontes. No libro incidimos en dúas: por unha banda, estaría a educación estética dos mestres e mestras, un factor que non adoita ser tido en conta na formación de profesorado. A educación estética implica educar a mirada para acoller a diversidade de representacións e, por tanto, valorar as producións dos nenos e nenas polo que son: valiosos rexistros da súa experiencia e a súa forma de ver o mundo.

Por outra banda, outro aspecto sería cambiar a concepción do debuxo presente nas aulas, valorando o proceso e non o resultado. Implica entender a expresión gráfica dos nenos e as nenas como un medio para relacionarse coa contorna e construír a súa identidade; unha prolongación do corpo, do xesto, da persoa, un espazo onde acción e pensamento conflúen. E non impoñer modelos adultos de copia realista, que non teñen nada que ver coa infancia.


Fichas si / fichas non...

Se por fichas nos estamos a referir a actividades didácticas de carácter comercial que inducen a un modo de resolución mecánica, homoxénea e predeseñada polas persoas adultas sen a intervención infantil, nós somos moi claros respecto diso, polo menos no que incumbe á nosa área: fichas non.

Pero non é algo que digamos só nós, é algo que veñen dicindo os e as profesionais da área desde hai máis de 100 anos. Rousseau, no seu famoso libro Emilio, publicado en 1879, rexeita os debuxos de copia de láminas na educación infantil, un método que ata o momento fora empregado no debuxo académico. Dicía: “Moi ben gardarei (ao neno Emilio) dun mestre que só imitacións lle dea a imitar. Quero que non teña outro mestre que a natureza, que teña presente o orixinal mesmo, non o papel que lle representa, para que así se afaga a observar ben os corpos e a súa aparencia, non a crer que mentiras e imitacións convencionais son imitacións verdadeiras”.

A mediados do século XX, Lowenfeld, un referente da educación artística, alertaba dos perigos da copia de láminas: a copia inhibe a creatividade, impide incorporar a experiencia persoal dos nenos e nenas ante o que están a debuxar, anula o seu imaxinario persoal, frustra os seus procesos persoais e fainos dependentes destes modelos adultos.

No recente libro de Marilyn Goodman, Children Draw (2018), volvemos atopar exactamente as mesmas cuestións. Outra cousa é que esas voces fosen convenientemente ignoradas á hora de elaborar os currículos no noso país.


Participación das familias

É responsabilidade das familias acompañar aos nenos e nenas na súa educación e non delegar unicamente esas cuestións na escola. É importante compartir actividades de calidade coas crianzas: paseos polo campo, lectura de contos, visitas culturais etc.

Tamén é moi importante educar ás familias nesa área e que empecen a respectar e valorar as producións dos nenos e nenas, aínda que non se correspondan cos modelos que entendemos como “bo debuxo”.

Moitos profesores e profesoras que non utilizan fichas séntense presionados polas familias por non utilizar ou seguir un libro. As familias están máis afeitas a que lles entreguen un lote de fichas perfectamente encadernadas, con grande esforzo por parte do profesorado. Con todo, se o pensamos desde un punto de vista educativo, non achega nada ao desenvolvemento da infancia. As familias teñen que empezar a afacerse a recibir producións dos nenos e nenas que non encaixan dentro daquilo que a convención considera “bonito” ou “cuqui”, pero que achegan máis á súa educación ou a evitar produtos comerciais perfectamente acabados, por exemplo, os disfraces etc.

Non queremos que estas palabras se interpreten como unha maneira de culpabilizar ao profesorado, todo o contrario, asumimos a nosa responsabilidade como formadores de formadores, unha área que, desgraciadamente, no noso país carece de especialistas.

Por iso, consideramos a nosa obriga ofrecer ao conxunto da sociedade outras formas de traballar a educación artística. Nese sentido, ademais do libro, creamos un blog –escolaimaxinada.com–, onde se poden atopar numerosas prácticas de creación dirixidas a nenos e nenas de infantil e primaria (tamén adaptables a secundaria) que proceden da nosa experiencia artística.


Describe os pasos necesarios para esa “Escola imaxinada

Hai un paso moi importante que é, en primeiro lugar, que sexan os profesionais da educación, e non a clase política, os que lideren os cambios na xestión do currículo. Hai moi bos e boas profesionais en todas as etapas formativas ás que hai que darlles voz.

Outro paso necesario é potenciar a formación en metodoloxías máis activas. Nós, seguindo as ideas de pensadores e mestres como Dewey ou Freinet, consideramos que a aprendizaxe, para que sexa significativa, ten que vir da propia experiencia. Incorporar materias como carpintería, cociña ou teatro, onde se aprende a través do facer, é imprescindible.

Tamén nos parece moi importante traballar desde o contexto próximo aos nenos e nenas. Hai alumnado que está a levar a cabo proxectos sobre os indios, por exemplo, que saben o que é un “tipi” e descoñecen o que é un “alpendre”. Coñecer a nosa contorna é básico para respectala, querela e poder trasladar esas cuestións no futuro. O local lévanos ao universal e non ao contrario.

E, desde logo, unha escola imaxinada pasa por ser unha escola feminista. Unha das grandes achegas do feminismo é poñer os coidados no centro do debate. Nos tempos que corren, os currículos neoliberais potencian a competitividade e fomentan unha visión técnico-científica reduccionista. É urxente desprazar os contidos en favor dos coidados; uns non teñen sentido sen os outros. Que lóxica ten estudar a clasificación dos animais se estamos a acabar con eles? Unha escola imaxinada é, sobre todo, unha escola que coida e é capaz de trasladar o coidado á súa contorna, fomentado o activismo.


 


Reseñas



En esta entrada recogemos diversas reseñas de nuestro libro Educar a través del arte: cara una escuela imaginada (Ed. Kalandraka). En la primera, Ángeles e Isabel Abelleira, autoras del blog Innovarte Educación Infantil explican la génesis del libro, de la que ellas también fueron, de alguna manera, acompañantes y compañeras, y que supuso nuestro punto de encuentro. Reseña en Español


También Ángeles Abelleira es la autora de la reseña en la revista Reladei, aportando un contexto a nuestro trabajo y a la publicación. En el enlace se puede descargar el pdf


La siguiente reseña fue realizada por Sara Guerrero Alfaro para El Salto Diario con aportaciones que enriquecen la lectura del libro.


La especialista en literatura infantil y juvenil Montse Pena Presas, presentó el libro en el Diario Cultural


Mario Regueira reseñó el libro para Nós Diario, destacando la labor del libro y de la colección para romper con el pensamiento único.


También agradecer a Irene Pin su artículo para Nós Diario, donde de voz a nuestra visión del arte y de la educación.


Pilar Sampedro, reseñó el libro para A Revista Galega de Educación.


Finalmente presentamos la entrevista de Selina Otero en Faro Educa, en la que exponemos nuestra visión de la educación artística en la escuela. La entrevista traducida al español la transcribimos a continuación:


FARO EDUCA Suplemento Faro da Educación

Creatividad: la clave para enfrentarse a los cambios de la vida

"La convención es estática y la creatividad es dinámica y flexible. Dejar a los niños y niñas sin creatividad es formar ser que no se cuestionan nada, incapaces de enfrentarse a los inevitables cambios de la vida", expresan los profesores Vicente Blanco y Salvador Cidrás, autores (con la colaboración de Rocío Modia, graduada en educación infantil) del libro "Educar a través del arte: hacia una escuela imaginada" (Kalandraka).


¿Qué es la creatividad?

La creatividad es, por definición, una forma de resolver problemas o de abordar situaciones que huye de lo que ya está establecido, de lo estereotipado y, por lo tanto, produce nuevas relaciones y significados con nuestro entorno, así como nuevas formas de relacionarlos con él.

Existen numerosos prejuicios en torno a la creatividad que deben ser desterrados, como que es exclusiva de una minoría. La creatividad es patrimonio de todas las personas. Es nuestro deber como docentes estimularla y potenciarla.

Hay también una dimensión de la creatividad, de la que normalmente no se habla y a nosotros nos parece muy importante recuperar y es la dimensión social. Una persona creativa es, sobre todo, una persona capaz de aportar a la comunidad, contribuyendo a su desarrollo.

La creatividad, aunque es una palabra que se utiliza mucho en el ámbito de la educación, casi como una palabra comodín, es en realidad un concepto muy difícil de valorar. En la práctica normalmente se castiga porque las soluciones que aporta pueden ser incomprendidas o vistas como algo negativo.


La creatividad rompe esquemas...

Efectivamente. Y ahí radica la dificultad para valorarla. Esta situación se puede entender mejor si pensamos qué es lo opuesto a la creatividad. Lo opuesto a la creatividad es la convención. La convención puede ser una herramienta muy importante porque nos da una estructura. El problema es cuando se acepta como un dogma sin reflexionar sobre ella. Muchas veces, las personas adultas aceptamos determinadas cuestiones que nos vienen dadas (el azul es de niños, el rosa de niñas, las manzanas hay que pintarlas de color rojo...) sin cuestionarlas.

La convención es estática y la creatividad es dinámica y flexible. Dejar a niños sin creatividad es formar seres que no se cuestionan nada, incapaces a adaptarse a los inevitables cambios de la vida.

Desde luego, en esta visión confluye nuestra formación y práctica artistica, que es inseparable de nuestra práctica educativa. Como decimos en el libro, el objetivo del arte y la educación es un objetivo compartido: ayudar a la formación de la identidad de las personas a través de la reflexión personal, promoviendo el pensamiento crítico e independiente. Algo tan fácil y, a la vez, tan difícil en los tiempos que corren.


Existe en el aula?

Existe, porque los niños son creativos por naturaleza. No están tan dentro de la convención como nosotras, las personas adultas y, por lo tanto, crear relaciones que escapan de nuestros esquemas adultos, más rígidos, forma parte de su natural forma de relacionarse y aprender. El juego es parte imprescindible de ese proceso. Como decía el artista, diseñador y pedagogo Bruno Munari: jugar es algo muy serio.

Ahora, si nos planteamos si el sistema educativo potencia la creatividad, nuestra respuesta es negativa. Existe una gran presión por los contenidos, entendidos de forma memorística. Por eso, para que la creatividad aflore, los y las docentes debemos formarnos también creativamente y entender, en primer lugar, que aquellos ámbitos que normalmente quedan en la periferia del sistema educativo -jugar, dibujar, cocinar, cuidar…- son indispensables para el desarrollo de personas creativas.

Esta formación incluye conocer técnicas y materiales que amplíen las formas de expresión de la infancia. En nuestra área, por ejemplo, es importante el modelado con barro, el collage, trabajar las tres dimensiones, conocer diferentes útiles trazadores y soportes para el dibujo, etc.

Implica también respetar las producciones de la infancia, valorando sus procesos sin adelantarse a un resultado esperado o prediseñado de antemano.


Participan todos los sentidos

Los niños y niñas comprenden el mundo a través de la exploración de los sentidos. A este respecto, incidimos en una perspectiva de la educación artística que implica todos los sentidos de forma interrelacionada. Por ejemplo, el sentido del tacto suele ser considerado poco relevante para las personas adultas y no se suele tener en cuenta. Sin embargo, en muchos de nuestros talleres exploramos las texturas a través de técnicas como el frotado de superficies.

También nos parece muy importante que el niño aprecie, a través del tacto, las cualidades de los materiales naturales, como la madera o el barro. Por eso trabajamos siempre con materiales de calidad y evitamos el plástico.

Entendemos la expresión gráfica como una prolongación del propio cuerpo, donde el movimiento, el gesto o el propio sonido del trazo tienen protagonismo. En la actualidad, en el arte contemporáneo, el dibujo se entiende como una marca, un medio para registrar la presencia humana a su paso por el mundo. Nosotros dibujamos, literalmente, sobre el mundo del que formamos parte. Desde esta perspectiva, las pisadas que hacemos en la arena, nuestros movimientos, nuestras sombras o huellas pueden ser consideradas dibujos. Lo que implica trabajar con soportes y formatos que distan del concepto tradicional del dibujo e involucran todos los sentidos.


Metodología reproductiva/metodología productiva

Nosotros defendemos una metodología que parte de la experiencia de los niños y niñas y pone en valor los procesos creativos. A esta metodología la llamamos productiva, en oposición a una metodología reproductiva mucho más asentada en las escuelas. La metodología reproductiva, por el contrario, se centra en el resultado, que es un modelo prefijado de antemano y anula la posibilidad de experimentación y los procesos personales. En nuestra área, el ejemplo más claro son las fichas de colorear o los dibujos de copia de modelos, que impiden que el niño o la niña pueda expresare desde su experiencia.


Siempre me pregunté por qué dejamos tan pronto de dibujar, (la mayoría de las personas...)

Es una cuestión compleja... Es difícil dar una respuesta generalizada y es mejor analizar cada caso por separado. Sin embargo, un motivo que observamos, y nos preocupa enormemente, es aquel que tiene que ver con las expectativas de los niños y niñas hacia sus propias creaciones. Es decir, a medida que crecen empiezan a ser conscientes de que sus dibujos van a ser valorados por otras personas de acuerdo a unos criterios estéticos como “buenos” o “malos” dibujos.

En nuestra cultura estos criterios se basan en el realismo. Un dibujo realista se considera un buen dibujo y, por el contrario, un dibujo que no sea realista, aunque sea más personal o expresivo, se considera un dibujo incorrecto y muchas veces las personas adultas no lo valoramos.

Esta, digamos “crisis” del dibujo infantil ocurre a partir de los 9 años pero observamos que se esta adelantando. Niños y niñas en edades más tempranas, de cuatro años o incluso de tres, dicen que no saben dibujar. Esta situación viene potenciada por el uso de fichas para colorear, tan presentes en las aulas, que ofrecen imágenes infantilizadas, que no infantiles, e imponen esquemas de representación que no son propios de la infancia. En consecuencia el niño no es capaz de copiar estos esquemas y considera un fracaso su propio dibujo.

Para revertir esta situación es necesario trabajar desde varios frentes. En el libro incidimos en dos: por un lado estaría la educación estética de los maestros y maestras, un factor que no suele ser tenido en cuenta en la formación de profesorado. La educación estética implica educar la mirada para acoger la diversidad de representaciones y, por lo tanto, valorar las producciones de los niños y niñas por lo que son: valiosos registros de su experiencia y su forma de ver el mundo.

El otro aspecto sería cambiar la concepción de la creación artística presente en las aulas, valorando el proceso y no el resultado. Implica entender la expresión gráfica de los niños y las niñas como un medio para relacionarse con el entorno y construir su identidad; una prolongación del cuerpo, del gesto, de la persona, un espacio donde acción y pensamiento confluyen. Y no imponer modelos adultos que no tienen nada que ver con la infancia.


Fichas si / fichas no...

Si por fichas nos estamos a referir a actividades didácticas de carácter comercial que inducen a un modo de resolución mecánica, homogénea y prediseñada por las personas adultas sin la intervención infantil, nosotros somos muy claros al respecto, por lo menos en lo que concierne a nuestra área: fichas no.

Pero no es algo que digamos solo nosotros, es algo que vienen diciendo los y las profesionales del área desde hace más de 100 años.

Rousseau, en su famoso libro Emilio, publicado en 1879 introduce el dibujo como herramienta indispensable para el desarrollo de la percepción en la infancia y rechaza los dibujos de copia de láminas en la educación infantil, un método que hasta el momento había sido empleado en el dibujo académico. Decía: “Muy bien guardaré (al niño Emilio) de un maestro que solo imitaciones le dé a imitar. Quiero que no tenga otro maestro que la naturaleza, que tenga presente el original mismo, no el papel que le representa, para que así se acostumbre a observar bien los cuerpos y su apariencia, no a creer que mentiras e imitaciones convencionales son imitaciones verdaderas”.

A mediados del siglo XX, Lowenfeld, un referente de la educación artística, alertaba de los peligros de la copia de láminas: la copia anula la creatividad, impide incorporar la experiencia personal de los niños y niñas ante lo que están dibujando, anula su imaginario personal, frustra sus procesos personales y los hace dependientes de estos modelos adultos.

En el reciente libro de Marilyn Goodman, Children Draw (2018), nos volvemos a encontrar exactamente las mismas cuestiones. Otra cosa es que esas voces hayan sido convenientemente ignoradas a la hora de generar debates educativos o elaborar los currículos en nuestro país.


Participación de las familias

Es responsabilidad de las familias acompañar a los niños y niñas en su educación y no delegar únicamente esas cuestiones en la escuela. Es importante compartir actividades de calidad: paseos por el campo, lectura de cuentos, visitas culturales etc.

También es muy importante educar a las familias en esa área y que empiecen a respetar y valorar las producciones de los niños y niñas, aunque no se correspondan con los modelos que entendemos como “buen dibujo”.

Muchos profesores y profesoras que no utilizan fichas se sienten presionados por las familias por no utilizar o seguir un libro. Las familias están más acostumbradas a que les entreguen un lote de fichas perfectamente encuadernadas, con gran esfuerzo por parte del profesorado. Sin embargo, si lo pensamos desde un punto educativo, no aporta nada al desarrollo de la infancia. Las familias tienen que empezar a acostumbrarse a recibir producciones de los niños y niñas que no encajan dentro de aquello que la convención considera “bonito” o “cuqui” pero que aportan más a su educación; a evitar productos comerciales perfectamente acabados, por ejemplo, los disfraces, etc.

No queremos que estas palabras se interpreten como una manera de culpabilizar al profesorado, todo lo contrario, asumimos nuestra responsabilidad como formadores de formadores, un área que desgraciadamente en nuestro país carece de especialistas.

Por ello, es nuestra obligación ofrecer al conjunto de la sociedad, otras formas de trabajar la educación artística. En ese sentido, además del libro, hemos creado un blog -escolaimaxinada.com-, donde se pueden encontrar numerosas prácticas de dibujo dirigidas a niños y niñas de infantil y primaria (también adaptables a secundaria) que proceden de nuestra experiencia artística.


Describe los pasos necesarios para esa “Escola imaxinada

Hay un paso muy importante que es, en primer lugar, que sean los profesionales de la educación, y no la clase política, la que lidere los cambios en la gestión del currículo. Hay muy buenas profesionales en todas las etapas formativas a las que hay que darles voz.

Otro paso necesario es potenciar la formación en metodologías más activas. Nosotros, siguiendo las ideas de pensadores y docentes como Dewey o Freinet, consideramos que el aprendizaje, para que sea significativo, tiene que venir de la propia experiencia. Incorporar materias como carpintería, cocina o teatro, donde se aprende a través del hacer, es imprescindible.

También nos parece muy importante trabajar desde el contexto próximo a los niños y niñas. Hay alumnado que está llevando a cabo proyectos sobre los indios, por ejemplo, que saben lo que es un “tipi” y, sin embargo, desconocen lo que es un “alpendre”. Conocer nuestro entorno es básico para respetarlo, quererlo y trasladar esas cuestiones en el futuro. Lo local nos lleva a lo universal y no al contrario.

Y, desde luego, una escuela imaginada pasa por ser una escuela feminista. Una de las grandes aportaciones del feminismo es poner los cuidados en el centro del debate. En los tiempos que corren, los currículos neoliberales potencian la competitividad y fomentan una visión técnico-científica reduccionista. Es urgente desplazar los contenidos en favor de los cuidados; unos no tienen sentido sin los otros. ¿Qué lógica tiene estudiar la clasificación de los animales si estamos acabando con ellos? Una "escuela imaginada" es, sobre todo, una escuela que cuida y es capaz de trasladar el cuidado a su entorno, fomentado el activismo.


562 visualizaciones0 comentarios

Opmerkingen


©2023 escola imaxinada

bottom of page